KLUB GIER HISTORYCZNYCH: POLA CHWAŁY: CHOCIM 1621

Po rocznej przerwie, spowodowanej wiadomo czym, ponownie mieliśmy okazję spotkać się w Niepołomicach na Polach Chwały. Tym razem święto wszelkich histomaniaków przebiegało pod znakiem jubileuszy - XV Pola Chwały, 400 rocznica bitwy pod Chocimiem i co do dnia - 400 rocznica śmierci Chodkiewicza (24 września, kiedy rozkładaliśmy makietę).

W turnieju (właściwie teście II edycji OGNIEM I MIECZEM) nie wziąłem udziału, bo cały czas spędziłem obok zamku, gdzie najpierw wspólnie z Michałem zbudowaliśmy makietę i rozłożyliśmy wystawę a potem stałem jak na promocji sera mozarella w hipermarkecie. Ludzi przez ten weekend przewaliły się tłumy i nasz Chocim wzbudzał - słuszny jak sądzę - entuzjazm :)

Oczywiście wybór HISTORYCZNEJ BITWY w tym roku nie mógł być inny niż Chocim, ale w pewnym momencie nabrałem wątpliwości. Z jednej strony to okazja pokazania czegoś zupełnie nowego w systemie OiM, a z drugiej sama gra niemal zupełnie statyczna: jedni szturmują wały, drudzy się bronią i tylko środkiem przez bramę w szańcach wychodzą z obozu polskie chorągwie by gromić Turków (założenie było takie, ze symulujemy wydarzenia z 7 września 1621 roku i słynną szarżę husarii).

Makieta jak zawsze przygotowana była w oparciu o źródła historyczne. Nie robiliśmy samego zamku w Chocimiu (choć był obok makiety w postaci dużej fotografii, wykonanej zresztą od strony okopów). Dzięki modelom Roberta (Kozi) budowanym specjalnie na tę okazję udało nam się zrekonstruować fragment polskich umocnień.

Fotka do góry nogami, żeby łatwiej porównać; reduty artyleryjskie na naszej makiecie były ustawione bardziej w lewo.

Obóz kozacki, który w rzeczywistości był nad samym Dniestrem, na makiecie "podciągnęliśmy" nieco do góry żeby znajdował się na lewo od obozu polsko-litewskiego. Pominęliśmy obóz lisowczyków, choć w miejscu gdzie by był ostawiliśmy lekką jazdę polską z możliwością wyjścia na przedpole.

Sporo było pytań o te szańce. Wszystkie modele były wykonane na podstawie "Budownictwa wojennego" Józefa Naronowicza-Narońskiego. Choć rękopis ten powstał około 40 lat po Chocimiu, to jednak uznałem, że nie mogły się one jakoś istotnie różnić. Same modele mają też w przyszłości posłużyć także do innych XVII-wiecznych projektów. Kosze szańcowe i wszelkie inne drobiazgi były specjalnie projektowane i odlewane z żywicy. Tu wielkie ukłony dla Roberta, ale wszelkie podziękowania będą na końcu.

Sama makieta z mniej więcej połową figurek stała przez całe Pola Chwały aż do niedzielnego popołudnia. Nikt chyba nie liczył zwiedzających, ale przewinęły się setki osób. Cały projekt obejmował nie tylko samą makietę, ale także wystawę planszową "20 rad dla wybierających się pod Chocim". Wystawa została przygotowana przez Stowarzyszenie Pospolite Ruszenie (Szlachty Ziemi Krakowskiej) i można ją obejrzeć TUTAJ (w wersji pdf). Stowarzyszenie wydało także grę "CHOCIM. POTĘGA HUSARII" która na małym stoliku rozłożona była obok naszej makiety. Sami autorzy niestety nie mogli być w Niepołomicach, więc mi przypadła rola prezentowania gry - ale o niej może w innym poście. Jeszcze jednym elementem projektu była zapętlona projekcja filmiku "Chocim 1621" z youtubowego kanału "Na bitewnym szlaku" - kto nie widział może zobaczyć TUTAJ.

Gra jak zawsze rozpoczynała się późnym sobotnim wieczorem. Głównie dlatego, że większość uczestników brała udział w całodniowym turnieju. Zaczęliśmy od wzniesieniu toastu za pamięć o wielkim hetmanie Janie Karolu Chodkiewiczu (który tego samego dnia "otrzymał" także swoją własną figurkę w systemie OiM, ale że jeszcze nikt nie zdążył pomalować, nie wystawialiśmy jej na stół, ale Stanisław Lubomirski był).

Tym razem nie kuszę się na szczegółowe OdeB, jak w przypadku bitwy pod Prostkami, Szepielewiczami czy Warszawą. Skala Chocimia jest o wiele większa (także pod względem czasowym, wszak oblężenie trwa o wiele dłużej niż najbardziej walna bitwa). W naszym wydarzeniu pod Chocimiem stawili się:

- dywizja koronna RON (moja)

- dywizja litewska RON (Miszczu)

- regiment piechoty RON (Bonapartysta)

- dywizja kozacka (moja)

Na pierwszym planie dywizja korona RON na szańcach. Kilka chorągwi jazdy już na przedpolu, następne będą przechodzić przez bramę po dwa szwadrony na turę. Za szańcami widać zatoczony tabor kozacki. Na przedpolu dwie reduty obsadzone piechotą i artylerią. Z tyłu mrowie janczarów i spahisów.

Po drugiej stronie:

- dywizja turecka (von Berthold)

- dywizja turecka (Skoscianski)

- dywizja turecka (Zk1944)

- niewielka dywizja tatarska (Zk1944)

- dodatkowe dwa pułki tureckie (Robert Kowalski)

Prawe skrzydło obozu polskiego, obsadzone przez dywizje litewską; na przeciw nich Tatarzy (historycznie wojska litewskie i koronne stały dokładnie na odwrót, ale z uwagi na późniejsze przybycie boćwiniarzy trzeba było tak to ustawić)>

Von Berthold nie brał udziału w bitwie, podobnie jak Robert Kowalski, który ogarniał całe Pola Chwały (chapeau bas i ukłony do pasa). Ktoś starał się policzyć figurki. Nikt go nie sprawdzał, więc trzeba uwierzyć na słowo. Doliczył się 1414 figurek po stronie RON/KOZ i 1425 TUR/TAT. razem daje to niemal 1000 podstawek na stole. Była moc. Oprócz wyżej wymienionych w samych starciach brali udział także Staszek, Finn, Konrad Wallenrod a może i jeszcze ktoś się przyłożył.

Jako że była to największa z rozgrywanych przez nas bitew poczyniliśmy wcześniej pewne ustalenia. Okroiliśmy zasady OiM do absolutnego minimum (na pytania, czy gramy wg zasad I czy II edycji odpowiadałem, że żadnej ;) ) - tylko statystyki, kości, zasady poruszania się. Żadnych wytycznych, punktów złamania itp. Nawet rozkazy kładliśmy tylko tam, gdzie to było konieczne, na początku mówiąc tylko, że Tatarzy mają ruch, piechota na szańcach obronę itp. Dowódcy też nie mieli przypisanych sobie pułków tylko mogli dowodzić jednostkami pozostającymi w ich zasięgu (tylko z ograniczeniem dla danej nacji). Dzięki temu gra poszła tak szybko, że mimo wielkiej skali przez pierwsze dwie godziny zagraliśmy t3 czy nawet 4 tury! Potem tępo trochę zamuliło, bo głowy już nie te, miód przedni no i te ustawiczne rozmowy o nowych zasadach OiM.

Na czerwono szańce i kontrataki sił polsko-litewskich; zielono - tabor kozacki; niebiesko - Turcja; brązowo - Tatarzy.

Bitwa nie mogła być manewrowa tak jak poprzednie. Zasad oblężeń też w zasadzie nie ma. Więc szybko ustaliliśmy co i jak i przystąpiliśmy do przesuwania figurek. Założenie było proste: siły turecko-tatarskie szturmują wały, Polacy, Litwini i Kozacy bronią się za wałami i z dwóch miejsc wychodzą kontrataki: główny przez bramę obozu, lekka jazda (Lisowczycy) między obozem polskim a kozackim. Największy nacisk szedł na tabor kozacki, atakowany z dwóch stron przez potężne siły tureckie. Wozy kruszyły się jeden po drugim, choć do końca (graliśmy jakieś 6 tur) nie zostały w pełni zniszczone. Gdybyśmy grali ze dwa dni, tak jak powinno się grać tak olbrzymia bitwę, pewnie byliby zdobyci. Także lewoskrzydłowa reduta w końcu została zdobyta przez masy janczarów. Działa w reducie strzelały, ale co turę musiały uzupełniać załogę, więc siłą rzeczy strzelały dwa razy wolniej.

Główna kontrszarża wojsk polsko-litewskich szła samym środkiem, na prawo od redut. Nie graliśmy kunktatorsko, czyli od razu daliśmy szarżę. My to znaczy ja, który wcieliłem się w rolę Chodkiewicza. Gdzieś tak koło drugiej tury "umarłem" i dowodzenie przejął Lubomirski (Miszczu) który tak na początku zażegnywał się od rzucania kośćmi ale ostatecznie nie wytrzymał ;) Pierwsza szarża nie była (bo w sumie nie mogła być) w pełni udana, ale pojawiające się raz razem chorągwie Rzeczypospolitej stopniowo robiły wyłom w siłach tureckich. Tatarzy raczej bali się podchodzić pod szańce, ostatecznie tam było zbyt dużo myłtyków.